Bij de start van het nieuwe jaar kwam Nieuwsuur, een programma op de publieke omroep, met een rapportage waarin men de interne vijand vaststelde voor in het jaar 2021. Moedige journalisten van dit programma, waren met de aller grootse sluwheid geïnfiltreerd in chatgroepen waar extreme taal werd uitgesproken. Dit werd dan maar als bewijs voor een grootschalige samenzweringswering geduid en in combinatie met welgezinde ‘experts’ weet men te melden dat rechtse extremisten op een behoorlijke schaal radicaliseren. Gevaar, gevaar!
De rol van media, denkers en opiniemakers in dit proces om namens (delen van) de macht vijanden te vervaardigen is een oude handigheid die keer op keer weer wordt ingezet. De laatste jaren waren politieke partijen tot aan kleine tijdschriften slachtoffers van deze strategie; alt-right, Russische trollen, anti-vaxxers, complotdenkers, extreemrechts, zijn de veelvoorkomende etiketteringen. Het zijn de vijanden van binnenin, ze zouden de democratie, rechtstaat, mensenrechten of de grondwet bedreigen.
Deze vijand moet van alles aangewreven worden, de ander is het kwaad, tiranniek, bedreigend, onmenselijk, misdadig. De vervaardiging van de vijand kent volgens Pierre Conese, die er een boek over heeft geschreven, drie belangrijke aspecten;
- De vervaardiging van de vijand is een sociologisch proces; van afbakening, een ideologie, een bedreiging
- De onderverdeling van vijanden (bv. Ideologische of mondiale)
- De vijand ontmantelen; een politieke handeling (de overwinnaar bepaalt, bv. Joegoslavië-tribunaal)
Hoewel uit deze aspecten goed valt op te maken dat het Conese gaat om geopolitieke vijanden van de democratie, valt het volgens mij ook toe te passen op de vervaardiging van interne vijanden binnen het land zelf. Het idee achter het vervaardigen van deze vijanden is om de eigen gebreken te maskeren of om middelen te generen zo de eigen positie te verstevigen. Daarnaast geeft een gemeenschappelijk vijand een zeker identiteit, die het geweten prikkelt en de groep laat inzien dat het hier ernst is deze vijand uit te schakelen voordat hij hen uitschakelt.
Conese wijst erop dat dit alles een sociologisch proces is en een groep in overtuiging samenbrengt en gepaard gaat met zware stigmatisering van een andere groep mensen, het geweten manipuleert om vervolgens geweld te rechtvaardigen. Bij de interne vijand zal het dan vooral gaan om het aanpassen van wetgeving, politiegeweld of andersoortige overschrijdingen van het staatsapparaat. Het is daarna aan iedereen in de groep om zelf grenzen over te gaan, dit wel in het reine met het nieuwe, opgepoetste, eigen geweten.
Sjors Remmerswaal 